Organizmy pionierskie. Życie kulturalne pierwszych lat polskiego Szczecina

Wyjątkowo niepewna sytuacja geopolityczna na północno-zachodnich rubieżach kraju powodowała, że leżący tuż przy polsko-niemieckiej granicy Szczecin wydawał się artystom mało atrakcyjnym miejscem egzystencji przez wiele lat po zakończeniu drugiej wojny światowej. Potrzeby propagandy, wspierającej kolonizację Pomorza Zachodniego 

przez „potomków Piasta” we wszystkich warstwach społeczeństwa, wymagały jednak sięgnięcia po metody werbalnej i wizualnej perswazji, w których biegłość wykazać mogli właśnie profesjonalni literaci, malarze, graficy, rzeźbiarze i architekci. Trudne warunki materialne, a przede wszystkim słaba łączność z pozostałymi ziemiami o dobrze ugruntowanej kulturze narodowej skutkowały krótkimi, partyzanckimi zrywami artystycznej „konkwisty”, często zakończonymi szybkim powrotem do rodzimego środowiska lub wyjazdem do obiecującej lepsze perspektywy rozwoju stolicy. Na chwilę zamieszkali w zrujnowanym mieście wybitni pisarze – Jerzy Andrzejewski, Tymoteusz Karpowicz czy Konstanty Ildefons Gałczyński – oraz plastycy – Kazimierz Podsadecki i Marian Tomaszewski. Wspierał ich niezwykle zaangażowany w sprawy kultury pierwszy wojewoda szczeciński Leonard Borkowicz. Przyjechali jednak i tacy, którzy związali się z grodem Gryfa na stałe – reportażysta Franciszek Gil, prozaik Jan Papuga, malarz Łukasz Niewisiewicz, rysownik Emanuel Messer, rzeźbiarz Sławomir Lewiński, a także urbanista Piotr Zaremba, obejmujący urząd pierwszego prezydenta miasta. Ich talent, wiara w powodzenie kultywacji zdobytej ziemi, ale także kluczowe motywy wyrosłe na gruzach odrzuconej obcej cywilizacji, zadecydowały o kształcie zachodniopomorskiego życia artystycznego w kilku kolejnych dekadach.

Dogodny klimat stwarzały instytucje – obecne Muzeum Narodowe w Szczecinie, Książnica Pomorska i Archiwum Państwowe – będące prawdziwymi organizmami pionierskimi. Ich zbiory pozwoliły ułożyć tę opowieść o rozkwicie sztuki w pierwszych latach polskiego Szczecina.

dr Szymon Piotr Kubiak

Muzeum Narodowe w Szczecinie, ul. Wały Chrobrego 3
11 września – 28 października 2015

otwarcie wystawy: 11 września 2015 (piątek), godz. 17.30
godziny otwarcia: wtorek, środa, czwartek, sobota 10.00–18.00
piątek, niedziela 10.00–16.00

kurator: dr Szymon Piotr Kubiak
współpraca: Aleksandra Gieczys-Jurszo, Maria Frankel, Cecylia Judek, dr Janina Kosman, Jolanta Liskowacka
organizatorzy: Muzeum Narodowe w Szczecinie, Książnica Pomorska im. Stanisława Staszica w Szczecinie, Archiwum Państwowe w Szczecinie 
patronat honorowy: Marszałek Województwa Zachodniopomorskiego Olgierd Geblewicz
patronat medialny: TVP Szczecin, Polskie Radio Szczecin, Kurier Szczeciński
Muzeum Narodowe w Szczecinie – Instytucja Kultury Samorządu Województwa Zachodniopomorskiego współprowadzona przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego